انحصار وراثت چیست؟
اموال اشخاص به موت حقیقی و یا واقعی یا این که خیالی به ارث میرسد. بعد از اینکه فردی دار فانی را وداع گفت بایستی ورثه متوفی گزینش شوند تا بتوان با انتخاب سهم‌الارث اشخاص، ارث را تقسیم کرد و برای ماترک گزینش و تکلیف کرد که انحصار وراثت نامیده میگردد. موت خیالی اشاره به هنگامی داراست شخص غایب بر پایه ی ضابطه و با وضعیت خاصی به حکم دادگاه مرده فرض گردد. در‌حالتی که فردی غایب مفقودالاثر باشد اموالش تقسیم نمی شود مگر بعداز اثبات شدن فوت وی و یا این که سپری شد یک دوران هنگامی که عادتا اینگونه فردی سپس زنده نمیماند.
سند انحصار وراثت چه میباشد؟
زمانی دادگاه وراث را انتخاب می‌نماید یک مدرک به عنوان مدرک انحصار وراثت صادر میگردد. برای درخواست این مدرک هرکدام از ورثه و یا این که هر شخصی که در مال متوفی ذی عایدی میباشد و سهمی داراست می تواند اقدام نماید. از جمله طلبکاران و یا این که فردی که مسئول اجرای وصیت میباشد و یا این که هر کس برای وی وصیتی انجام یافته میتواند از دادگاه درخواست نماید.
این مدرک بوسیله شورای حل اختلاف در محل شخص فوت گردیده صادر میگردد که در‌این سند میزان ارثی که به سهم الارث دریافت می‌نمایند معین می گردد.
لزوم داشتن گواهی انحصار وراثت
برای انجام دادن همه کارهای حقوقی، بانکی و امور ثبتی و … سند الزامی میباشد. در صورت عدم مبادرت به اخذ گواهی، قابلیت و امکان تقسیم و یا این که جابجایی ترکه و ایفا اموری که مرتبط با اداره ها دولتی و بانک‌ها میباشد، وجود نخواهد داشت.
انواع گواهی انحصار ورثه
با دقت به میزان دارایی و اموال متوفی گواهی انحصار وراثت محدود و نامحدود صادر می گردد. چنانچه که متوفی دارنده اموال باشد، گواهی انحصار ورثه نامحدود صادر می شود و در آینده برای فروش اموال به ارث رسیده شده، نیاز به‌این نوع گواهی میباشد.تفاوتی بین این دو نوع گواهی در مدت زمان صدور و انتشار آگهی است.اخذ گواهی حصر وراثت نامحدود حدود یک ماه زمان میبرد ولی برای اخذ گواهی محدود یک هفته زمان کافیست.
وارث چه کسی است؟
به واسطه نسب و سبب اشخاص از یکدیگر ارث میبرند. مالکیت ورثه نسبت به ترکه متوفی فقط درصورتی مستقر میگردد که حقوق و دستمزد و دیون ترکه ادا گردد. این حقوق و دستمزد و دیون مشمول مواقعی مانند: بها کفن میت، دیون مالی متوفی و وصایای متوفی تا ثلث ترکه میباشد. تا هنگامی که دیون متوفی پرداخت نشود هیچ کدام از ورثه نمی‌توانند نسبت به اموال داد و ستدی اعمال دهند. در صورتی پیش از این نسبت به اعیان ترکه معاملاتی نمایند این معاملا ناقد وجود ندارد و اشخاص صاحب و مالک دین می‌‌توانند این معاملات را برهم بزنند.
در شرایطی که تاریخ فوت افرادی که از یکدیگر ارث می برند مجهول باشد و حق تقدم و تاخر آن مشخص و معلوم نباشد، افراد مزبور از یکدیگر ارث نمی‌برند، مگر در موارد خاصی مانند غرق شدن دو نفر که در ماده ۸۷۳ قانون مدنی به آن اشاره گردیده است.
علاوه بر این در صورتیکه عده ای که در بین آنان توارث وجود دارد بمیرند و تاریخ فوت یکی مشخص و تاریخ فوت دیگری از جهت حق تقدم یا این که تاخر مجهول باشد، صرفا آن فردی که تاریخ فوت مجهول میباشد از دیگری ارث میبرد.
وراث طبق قانون مدنی به سه گروه تقسیم میگردد:
دسته اول: همسر ، پدر و مادر ، فرزندان و یا نوه ها
دسته دوم : پدربزرگ و مادربزرگ ، همسر ، خواهر و برادر
دسته سوم : همسر ، عمه، عمو، دایی، خاله متوفقی
مراحل انحصار وراثت چگونه است؟
در ابتدا برای درخواست می بایست به مرجع صالح مراجعه کرد. مبتنی بر ماده 11 قانون شوراهای حل اختلاف تصویب شده 1387، شورای حل اختلاف آخرین محل اقامت متوفی مرجع صالح به رسیدگی برای صادر شدن سند میباشد. بدین خواسته شخص درخواست‌دهنده بایستی به طور کتبی کل اطلاعات خویش و فرد متوفی را نوشته و به شورا تحویل دهد.
برای انحصار ورثه بایستی کلیه اموال و میزان دارایی‌های منقول و غیرمنقول متوفی لیست گردد و این لیست به اداره دارایی محل سکونت متوفی تحویل داده گردد. بعداز آن با ارائه مدارک لازم، برای تهیه دادخواست مبادرت میشود.
به همین منظور می بایست در فرم اختصاصی دادگاه دادخواستی به عنوان درخواست انحصار ورثه تهیه و تنظیم گردد و به مرجع صالح تحویل داده شود. بعداز پرداخت هزینه چاپ از طرف درخواست‌دهنده، در یک روزنامه کثیرالانتشار آگهی میگردد که در صورتی که متوفی ورثه دیگری داراست و آگاه گردد. در صورتی پس از یک ماه کسی به‌این آگهی منتشر شده اعتراض نکند و پیگیری نکند دادگاه تشکیل میگردد و گواهی به وسیله قاضی صادر میشود.
براساس قانون جدید فوت شدگان پس از سال 95، مشمول مالیات بر ارث جهت دریافت مدرک نمیشوند.
در صورت وجود وکیل انحصار وراثت تمامی مراحل به عهده وکیل ارث است.
